Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες για την συντήρηση και ανάδειξη των αγιογραφιών του κεντρικού τρούλου της εκκλησίας του χωριού μας, που πραγματοποιήθηκαν από τους δύο συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης Μαρία Πάντου και Γεώργιο – Αία Μαρίνο, με θαυμάσια αποτελέσματα. Οι δαπάνες καλύφθηκαν από τη χωριανή μας Ντίνα Κουτσουμπίνα. Όπως αναφέρει και ο συντηρητής Μαρίνος:
Οι εργασίες για την συντήρηση των τοιχογραφιών του τρούλου πραγματοποιήθηκαν από την Μαρία Πάντου και τον Γεώργιο - Αία Μαρίνο (ΠΕ Συντηρητές Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης). Η επιχείρηση CRITERION εδρεύει στα Ιωάννινα επί της οδού Μητροπόλεως 29 και δραστηριοποιείται στον χώρο της συντήρησης τα τελευταία χρόνια.
Οι τοιχογραφίες είναι έργο του Σέρβου ζωγράφου Μιλτιάδη Νίκολιτς και φιλοτεχνήθηκαν την περίοδο 1929 -1930. Η παραμονή του στο Δολό την συγκεκριμένη περίοδο πιστοποιείται και από τις τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε στο σπίτι του Μποντίνη όπου υπάρχει η επιγραφή «Αίθουσα εξωραισθήσα υπό ζωγράφου Μ. Νίκολιτς - 1930». Οι επεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν με σκοπό την αποκατάσταση των τοιχογραφιών και την ανάδειξη της καλλιτεχνικής, θρησκευτικής και ιστορικής τους ταυτότητας. Η εικόνα της ζωγραφικής επιφάνειας δεν ήταν καλή. Το τελικό στρώμα προστασίας του Παντοκράτορα είχε οξειδωθεί σημαντικά και αθροιστικά με το παχύ στρώμα αιθάλης (καύση κεριών, πολύχρονη χρήση σόμπας πετρελαίου) και τις διάφορες επικαθίσεις καθιστούσαν πολύ δύσκολη την ανάγνωση του συνολικού έργου, μεταβάλλοντας και αλλοιώνοντας την αρχική του εικόνα. Στα άριστα αποτελέσματα του καθαρισμού αλλά και στην πολύ καλή διατήρηση των τοιχογραφιών μεγάλο ρόλο έπαιξε η τεχνική του καλλιτέχνη όπως επίσης η υψηλή ποιότητα κατασκευής του κτίσματος και των υλικών του (γεγονός που αποτυπώνεται στα ανώτερα στρώματα με την απουσία ρηγματώσεων, αποκολλήσεων, παραμορφώσεων). Το σύνολο των τοιχογραφιών που αποκαταστάθηκε περιλαμβάνει τον Παντοκράτορα στον κεντρικό τρούλο και να ακολουθούν στα σφαιρικά τρίγωνα οι ευαγγελιστές Μάρκος, Λουκάς, Ματθαίος και Ιωάννης. Ακριβώς κάτω από τα σφαιρικά τρίγωνα, στα μέτωπα των τόξων υπάρχουν οι παραστάσεις του Αποστόλου Πέτρου (νότια) και του Αποστόλου Παύλου (βόρεια).Η τοιχογραφία του τρούλου, βάση της υπάρχουσας επιγραφής, φιλοτεχνήθηκε το 1929. Διαχωρίζεται με ενδιάμεσες επιγραφές σε δύο ζώνες. Στην πρώτη ζώνη (κέντρο) απεικονίζεται ο Χριστός Παντοκράτωρ με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να ευλογεί με τα δύο χέρια. Ακολουθεί επιγραφή και μετάβαση στην δεύτερη ζώνη όπου υπάρχουν χερουβίμ και κλείνει με μία δεύτερη επιγραφή.
ΑΝΟΙΞΑΝΤΟΣ ΣΟΥ ΤΗΝ ΧΕΙΡΑ ΤΑ ΣΥΜΠΑΝΤΑ ΠΛΗΣΘΕΙΣΟΝΤΑΙ ΧΡΗΣΤΟΤΗΤΟΣ * ΕΓΩ ΗΜΙ ΤΟ Α ΚΑΙ το Ω ΑΡΧΗ και ΤΕΛΟΣ ΛΕΓΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ Ο ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΩΡ «ΑΠΟΚ» * ΚΥΡΙΕ ΚΥΡΙΕ ΕΠΙΒΛΕΨΟΝ ΕΞ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΙΔΕ. ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΨΑΙ ΤΗΝ ΑΜΠΕΛΟΝ ΤΑΥΤΗΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΑΙ ΑΥΤΗΝ ΗΝ ΕΦΥΤΕΥΣΕΝ Η ΔΕΞΙΑ ΣΟΥ * ΔΑΠΑΝΗ ΠΕΤΡΟΥ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Ετος 1929 * Η ζωγραφική στα σφαιρικά τρίγωνα και στα μέτωπα των τόξων είναι του 1930 με την επιγραφή: ΔΑΠΑΝΗ ΠΕΤΡΟΥ-ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΥ 1930 ΕΡΓΟΝ Μ. ΝΙΚΟΛΙΤΣ.
Σύγκριση πριν και μετά την ανάδειξη:
Πληροφορίες για τον Μ Νίκολιτς
Δημοσιεύουμε ένα σχετικό άρθρο του Βασίλη Δάκα, του οποίου είναι και οι φωτογραφίες της ανάδειξης των τοιχογραφιών του τρούλου, που αναφέρεται στη ζωή και το έργο του ζωγράφου και αγιογράφου Μιλτιάδη Νίκολιτς:
ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΝΙΚΟΛΙΤΣ
Με αφορμή την πρόσφατη αποκάλυψη ,στον ιερό ναό Αγίου Νικολάου, από ειδική ομάδα συντηρητών, του πλουσίου γραπτού διακόσμου, ο οποίος κοσμεί τον θόλο, τα σφαιρικά τρίγωνα και τα τόξα των κλιτών, η παρούσα συγγραφή αναφέρεται, ως ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης , στον Μιλτιάδη Νίκολιτς , ο οποίος αγιογράφησε τα ανωτέρω αναφερθέντα μέρη του κεντρικού κλίτους του ναού. Οι πληροφορίες για τη ζωή του στα εδάφη των κεντρικών Βαλκανίων είναι ελάχιστες. Ο Σέρβος στην καταγωγή ζωγράφος και αγιογράφος, πέρασε, εκδιωγμένος, σημαντικό μέρος της ζωής του στον Ελλαδικό χώρο, καθώς στην πρώην Γιουγκοσλαβία συμμετείχε σε κάποια επαναστατικά κινήματα, των οποίων η έκβαση ήταν αρνητική . Επίσης, αξίζει να σημειωθεί, ότι με την συμμετοχή του σε παρόμοιες πολεμικές επιχειρήσεις αποκόμισε και ένα τραύμα, το οποίο, ίσως, είναι και ο λόγος της παράλυσης του δεξιού(;) του χεριού. Η παρουσία του στην Ελλάδα γίνεται για 1η φορά εμφανής σε διάφορα χωριά της Ηπείρου. Αρχικά, ο Μιλτιάδης δραστηριοποιήθηκε, σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα, στην ευρύτερη περιοχή του Πωγωνίου. Στο Δολό παρέμεινε επί δύο συναπτά έτη (1929-1930), αφήνοντας το στίγμα του τόσο στον κεντρικό ναό όσο και στην παρακείμενη οικία του Γεωργίου Λατσούνα. Στη συνέχεια μετακινήθηκε στην περιοχή της Κονίτσης, όπου ειδικότερα συμμετείχε σε αγιογραφήσεις στα χωριά Πυρσόγιαννη (ναός Αγίου Γεωργίου-1938 , ναός Αγίου Νικολάου-1940 ) και Φούρκα. Στην Πυρσόγιαννη διέμεινε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1940. Τομή στον βίο του αποτελεί η μετακίνησή του στην περιοχή του Αγρινίου και πιο συγκεκριμένα στον οικισμό Καλύβια, όπου αγιογράφησε μεγάλο μέρος του ιερού ναού Αγίου Νικολάου. Ο ομώνυμος ναός, σύμφωνα με γραπτές παραδόσεις, ανηγέρθη μετά από πολλές οικοδομικές αλλαγές γύρω στο 1930, ενώ η γραπτή του διακόσμηση τοποθετείται γύρω στο 1945, αφού σώζεται επιγραφή στην εμπρόσθια νότια πλευρά του ναού, πάνω από τον επισκοπικό θρόνο. Ο Μιλτιάδης Νίκολιτς έφτιαξε τις περισσότερες αγιογραφίες στον κυρίως ναό και στο ιερό, με ένα προσωπικό ύφος, που δεν προσομοιάζει στην βυζαντινή τεχνοτροπία , καθώς είναι φανερή η επίδρασή του από τους φημισμένους Χιονιαδίτες ζωγράφους της Κονίτσης. Μετά τα Καλύβια, συνέχισε τις αγιογραφήσεις και σε άλλους οικισμούς, όπως σε χωριά της Μακρυνείας. Ο Σέρβος άφησε την τελευταία του πνοή στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στην ευρύτερη περιοχή του Αγρινίου, χωρίς να είναι γνωστές περαιτέρω πληροφορίες για τον τόπο στον οποίο ετάφη. Για την οικογενειακή του κατάσταση λίγα είναι γνωστά . Ο Μιλτιάδης είχε ένα γιο, ο οποίος όμως δεν συνέχισε την δουλειά του πατέρα του. Από την άλλη, οι πληροφορίες για το χαρακτήρα του Ορθοδόξου ζωγράφου είναι περισσότερες. Οι κάτοικοι κάθε οικισμού, με τους οποίους συναναστρεφόταν, μιλούσαν για έναν καλόκαρδο , κοινωνικό και με προοδευτικές αντιλήψεις άνθρωπο. Παρά το γεγονός ότι δεν υπέγραφε τα περισσότερα από τα έργα του, η ανάμνησή του παραμένει και θα παραμείνει ανεξίτηλη, τόσο μέσα από τις υπάρχουσες γραπτές πηγές, όσο και από τις προφορικές περιγραφές όσων είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επικοινωνία μαζί του. Είθε οι αγιογραφίες που ήρθαν προσφάτως στο φως, να αποτελέσουν το έναυσμα για μια βαθύτερη μελέτη και κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο αινιγματικός Μιλτιάδης Νίκολιτς αντιλαμβάνονταν το χώρο στον οποίο δρούσε και παρουσίαζε τις διάφορες μορφές, είτε αυτές ήταν σεβάσμιες, είτε απλώς καθημερινές .
